-
1 турында
-
2 турында
hakkında, üzerine, üstüne, dair, ilgili, değgin, ilişkili, hususunda -
3 турында(гы)
о, об, обо, про -
4 турында
посл. о, об, обо, про -
5 шуның турында
о том, об э́томсүз дә шуның турында бара — и речь идёт об э́том
-
6 hususunda
турында; хакында -
7 ilişkili
турында; хакында -
8 turında
-
9 греметь
несов.1) күкрәү, күк күкрәү ( күкрәү турында); яңгырау ( музыка турында); гөрелдәү, гөрселдәү; шартлау ( ату тавышы турында); шалтырату, чалтыр-чолтыр китерү ( тимер-томыр әйберләр турында); дөбердәү, дыңгырдау (мәс., арба турында); шаулау, ишетелеп тору ( тавыш турында); шалтырау ( кыңгырау турында)2) перен. ( славиться) таралу, шаулау -
10 кайгырту
перех.1) печа́лить, опеча́лить, удруча́ть, сокруша́ть, надрыва́ть ду́шу (се́рдце) (кого-л.)бала хәсрәте ата-ананы кайгырта — го́ре дете́й надрыва́ет се́рдце роди́телей
2) перех.; неперех. забо́титься, позабо́титься, беспоко́иться, ду́мать, трево́житься, проявля́ть/прояви́ть забо́ту (о ком-л., чём-л.); опека́ть, пе́чься (о ком-л., чём-л.) || забо́та, опе́ка, попече́ниедусларың турында кайгырту — забо́титься о друзья́х
сәламәтлек турында кайгырту — забо́титься о здоро́вье
үзеңне кайгырту — ду́мать то́лько о себе́
завод даны турында кайгыртамы ул? — ра́зве он печётся о прести́же заво́да?
3) перех.; неперех. забо́титься, позабо́титься, носи́ться, хлопота́ть (о ком-чём-л.) || забо́та, хло́потыбөтен кирәк-яракны кайгырту — позабо́титься обо всём необходи́мом
баланы врачларга күрсәтү турында кайгырту — хлопота́ть, что́бы ребёнка показа́ть врача́м
-
11 о
I предлог; = об; обо1) с вин. п. (при обознач. соприкосновения, столкновения и т. п.)...га2) с предл. п. (при указ. на то, что составляет предмет, цель чего-л.) турында, турыда, хакында3) с предл. п.; уст. (при указ. на наличие однородных частей, деталей)...лыII межд.1) ( при обращении) и, әй, ихо, Родина-мать! — и, туган Ватаным!
о, друзья! — их, дуслар!
2) (при выражении какого-л. сильного чувства) их, әйо, если бы ты знал! — их, белсәң иде син!
о, как здесь хорошо! — әй, матур да соң монда!
3) (при усилении утверждения, отрицания) ә, ио, нет! — ә, юк!
о, да! — ә шулай!
-
12 уйлау
неперех.; перех.1) неперех. ду́мать, мы́слить, размышля́ть || мышле́ниетормыш турында уйлау — ду́мать о жи́зни
ул дөрес уйлый — он пра́вильно мы́слит
киләчәкне уйлау — ду́мать о бу́дущем
образлы уйлау — о́бразное мышле́ние
2) полага́ть, предполага́ть/предположи́ть; счита́тьбез бөтенләй башкача уйлаган идек — мы предполага́ли совсе́м по-друго́му
аны Мәскәүдә дип уйлыйлар — полага́ют, что он в Москве́
мин эшне бүген тәмамларга уйлыйм — я предполага́ю зако́нчить рабо́ту сего́дня
ничек уйлыйсың? — как счита́ешь?
3) обду́мывать/обду́мать, проду́мывать/проду́мать; обмозго́вывать/обмозгова́ть прост.төрле яктан уйлау — обду́мывать со всех сторо́н
эшләрнең планын һәрьяклап уйлау — проду́мывать план рабо́ты со всех сторо́н
4) намерева́ться, собира́ться/собра́ться, хоте́ть заду́мать, зате́ять, реша́ться/реши́ться ( что-то делать)жыентык чыгарырга уйлау — намерева́ться вы́пустить сбо́рник
театрга барырга уйлау — собира́ться пойти́ в теа́тр
йорт салырга уйлады — он реши́л постро́ить дом
5) беспоко́иться, проявля́ть забо́ту, забо́титься, ду́мать о ком, чём-л.балаларның сәламәтлеге турында уйлау — забо́титься о здоро́вье дете́й
иртәге көн турында уйлау — ду́мать о за́втрашнем дне
6) перех. вообража́ть/вообрази́ть, выду́мывать/вы́думать, изобрета́ть, измышля́ть, сочиня́тьүзен әллә кем дип уйлау — вообража́ть себя́ неизве́стно кем
7) в знач. нареч. уйлап обду́манно, с умо́муйлап эш итү де́лать (поступа́ть) обду́манно; де́лать с умо́муйнап әтсәң дә, уйлап әйт — (погов.) шути́, да знай ме́ру (букв. да́же шу́тку шути́ с умо́м)
•- уйламый эшләнгән
- уйлап багу
- уйлап карау
- уйлап кую
- уйлап табу
- уйлап табучан
- уйлап табучы
- уйлап табучылык
- уйлап чыгару
- уйлап чыгарылган
- уйлап эшләнгән
- уйлап эш итүчән••уйламаган җирдән — нежда́нно-нега́данно; нежда́нно
уйлап та карама — да́же и не ду́май
уйлап та торасы юк — и ду́мать не смей
уйлап тормастан — не разду́мывая, не заду́мываясь, не му́дрствуя лука́во
уйлап та тормыйча — не разду́мывая
-
13 тур
-
14 бәхәс
сущ.1) спор, поле́мика, пре́ния, словопре́ние книжн. диску́ссия, ди́спут; деба́тыяңа роман турында кайнар бәхәсләр барды — о но́вом рома́не шли горя́чие спо́ры
2) спор, пари́кем җиңү турында бәхәс булды — был спор о том, кто победи́т; держа́ли пари́, кто победи́т
3) перен. спор, сты́чка; препира́тельство, пререка́ния, препира́ние уст.милек бәхәсе — спор об иму́ществе
вагонда урын өчен бәхәс — пререка́ния за ме́сто в ваго́не
4) в диалогебәхәсме — поспо́рим
бәхәсме, әйдә! — дава́й, поспо́рим!
5) в знач. нареч. бәхәстән на спор, на пари́бәхәстән ике километр йөгерү — бежа́ть на́ спор два киломе́тра
•- бәхәс кылу -
15 бәхәсләшү
неперех.1) спо́рить, оспа́ривать, вести́ спор (поле́мику), дискути́ровать, полемизи́ровать, диспути́ровать ( публично)инструкция турында бәхәсләшү — спо́рить об инстру́кции
2) спо́рить, пререка́ться, препира́ться ( о мелочах)апа белән сеңел идән юу турында бәхәсләшә — сёстры пререка́ются о мытье́ поло́в
3) держа́ть, заключа́ть/заключи́ть пари́; би́ться об закла́д• -
16 декрет
сущ.1) декре́т (постановление верховной власти; закон, указ)җир турында декрет — декре́т о земле́
тынычлык турында декрет — декре́т о ми́ре
декрет лар чыгару — издава́ть декре́ты
декрет ка чыгу — пойти́ в декре́т ( декретный отпуск)
декрет та булу — находи́ться в декре́те ( в отпуске по беременности)
• -
17 кайгыру
неперех.1) горева́ть, печа́литься, скорбе́ть, сокруша́ться; быть безуте́шным; убива́ться || го́ре; печа́ль, скорбь, сокруше́ниеире үлгәч бик кайгырды — по́сле сме́рти му́жа о́чень убива́лась
улы турында кайгыра — горю́ет по своему́ сы́ну
2) пережива́ть, беспоко́иться, огорча́ться, расстра́иваться || грусть, огорче́ние, расстро́йствосин кайгырма, мин ялгыз түгел — ты не расстра́ивайся, я не одино́к
кызың өчен кайгырма, бар да яхшы — за дочь не пережива́й, всё хорошо́
3) горева́ть, уныва́ть, тужи́ть, сожале́ть (о ком-чём-л.)поезддан калганга кайгырмагыз — не горю́йте, что отста́ли от по́езда
минем китүемә кайгырма — не уныва́й, что я уезжа́ю
үз көеңә яшә, кайгырма — живи́, по-сво́ему, не тужи́
4) печа́литься, забо́титься, беспоко́иться || печа́ль, забо́та, беспоко́йствоүзебезнең сәламәтлек турында кайгырмыйбыз — о своём здоро́вье не беспоко́имся
• -
18 килешү
I 1. неперех.1) ла́дить, пола́дить (с кем-л.) ужива́ться, жить в ми́рекыз белән ана килешә алмадылар — мать и дочь не смогли́ пола́дить
2) мири́ться, примиря́ться/примири́ться, помири́ться, восстана́вливать/восстанови́ть мир (между кем-л.); умиротворя́ться/умиротвори́ться || примире́ние, умиротворе́ниеталашырлармы, килешерләрме - анысы яшьләрнең үз эше — бу́дут ли ссо́риться или мири́ться - э́то де́ло сами́х молоды́х
3) заключа́ть/заключи́ть мир || заключе́ние ми́ра4) соглаша́ться/согласи́ться, сойти́сь ( во мнениях) || согла́сиеиптәшләрнең фикерләре белән мин килешәм — с мне́ниями това́рищей соглаша́юсь
5) согласова́ть, догова́риваться/договори́ться (о чём-л.), сгова́риваться/сговори́ться (с кем-л.), усла́вливаться, усло́виться || договорённость, сго́ворочрашу турында килешү — догова́риваться о встре́че
атка атланып барырга килештек — мы усло́вились е́хать верхо́м
килешү буенча эш итү — де́йствовать на осно́ве договорённости
6) в знач. нареч. килешеп согла́сно, согласо́ванно, сла́женно, дру́жно, соотве́тственнокилешеп яшәү — дру́жно (сла́женно) жить
килешеп эшләү — рабо́тать согласо́ванно
7) соглаша́ться/согласи́ться, мири́ться, примиря́ться/примири́ться (с чем-л.), покоря́ться/покори́ться (чему-л.), смиря́ться/смири́ться (с чем-л.) || соглаше́ние, примире́ние, покоре́ние, смире́ниекитү турындагы уй белән килешү — примири́ться с мы́слью об отъе́зде
улының өйләнүе белән килешү — мири́ться (смири́ться) с жени́тьбой сы́на
үзеңнең язмышың белән килешү — покори́ться свое́й судьбе́; мири́ться, смири́ться, согласи́ться со свое́й судьбо́й
8) усла́вливаться, усло́вливаться/усло́виться, сходи́ться/сойти́сь, сторго́вываться/сторгова́ться, сряди́ться (в цене, об условиях)килосын бер сумнан килешү — сторгова́ться по рублю́ за килогра́мм
9) догова́риваться/договори́ться, усла́вливаться/усло́виться, сгова́риваться/сговори́ться, пореши́ть (о женитьбе сына, о выдаче дочери замуж)2. сущ.мир; соглаше́ние, догово́р || догово́рныйкилешү турында сөйләшүләр — перегово́ры о ми́ре
килешүгә кул кую — подписа́ть мир (догово́р)
II неперех.килешү шартлары — догово́рные усло́вия
1)а) идти́, быть к лицу́, подходи́ть/подойти́, соотве́тствовать (кому, чему-л.); гармони́роватьаңа ак төс килешә — ему́ идёт бе́лый цвет
б) подходи́ть/подойти́, приходи́ться/прийти́сь по душе́, нра́виться, понра́витьсячибәр егетләргә чибәр кызлар килешә — краси́вым ю́ношам подхо́дят краси́вые де́вушки
2) быва́ть/быть идеа́льным, соверше́нным, безупре́чным, безукори́зненнымкызның бөтен җире килешкән — де́вушка была́ идеа́льна во всём
3) подходи́ть/подойти́, годи́ться, пригоди́ться; быва́ть/быть уме́стным, го́днымболай эшләү килешми — не годи́тся так де́лать
4) помога́ть/помо́чь, идти́ на по́льзу (о лекарстве, лечении, отдыхе и т. п.)көньяк һавасы аңа килешкән — ю́жный во́здух пошёл ему́ на по́льзу
дару килеште, баш авыртуы бетте — лека́рство помогло́, головна́я боль прошла́
•- килешеп тору -
19 киңәшләшү
неперех.1) сове́товаться, посове́товаться; консульти́роваться, проконсульти́роваться; держа́ть сове́т || сове́ты, наставле́ния, консульта́циишәһәргә бару турында киңәшләшү — посове́товаться о пое́здке в го́род
белгечләр белән киңәшләшү — сове́товаться (консульти́роваться) со специали́стами
врач белән киңәшләшү — консульти́роваться с врачо́м
2) совеща́ться, посовеща́ться || совеща́ниеалдагы эшләр турында киңәшләшү — посовеща́ться о предстоя́щих дела́х
эшлекле киңәшләшүләр — деловы́е совеща́ния
3) в знач. нареч. киңәшләшеп согласо́ванно, в согла́сиикиңәшләшеп эшләү — рабо́тать согласо́ванно (в согла́сии)
•- киңәшләшеп кую -
20 мәхәббәт
сущ.; в разн. знач.любо́вь, симпа́тия к кому-л. || любо́вныймәхәббәт турында язу (сөйләү) — писа́ть (говори́ть) о любви́
мәхәббәт турында җыр — пе́сня о любви́
олы мәхәббәт — больша́я любо́вь
балаларга мәхәббәт — любо́вь к де́тям
мәхәббәт суыну — разлюби́ть
мәхәббәт тоту — люби́ть
мәхәббәт тотышу — люби́ть друг дру́га
мәхәббәт утында яну — пыла́ть любо́вью
••мәхәббәтең бакага төшсә, күл буеннан китмәссең — (погов.) любо́вь зла, полю́бишь и козла́ (букв. любо́вь к лягу́шке привя́жет к о́зеру)
См. также в других словарях:
турында — бәйл. Сүзнең сөйләнелә, уйланыла торган кешеләргә, нәрсәләргә, күренешләргә кагылышлы булуын белдерә. Теге яки бу мәсьәләдә, очракта; турысында … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чутында — Турында безнең авыл чутында ни уйлыйсың?. II. ЧУТЛАУ – 1. Исәпләү 2. Кем яки нәрсә турында берәр фикердә булу; тегеләй яки болай дип санау. III. ЧУТЛАУ – Юнып шомарту (бүрәнәне). Бүрәнәдән салына торган өйнең эчке стеналарын юнып шомарту өй… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чутыннан — Турында безнең авыл чутында ни уйлыйсың?. II. ЧУТЛАУ – 1. Исәпләү 2. Кем яки нәрсә турында берәр фикердә булу; тегеләй яки болай дип санау. III. ЧУТЛАУ – Юнып шомарту (бүрәнәне). Бүрәнәдән салына торган өйнең эчке стеналарын юнып шомарту өй… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аттестат — 1. Уку йортын бетерү турында рәсми документ. Гыйльми дәрәҗә бирелү турындагы таныклык 2. Хәрби хезмәткәрләрнең акча, кием ала торган документлары 3. иск. Отставкага чыккан офицерларга хәрби хезмәттә булганлыклары турында бирелә торган таныклык.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйтү — 1. Нин. б. фикерне, уйны телдән белдерү, хәбәр итү; нәр. б. сөйләү. Басма яки язма рәвештә хикәяләү, хәбәр итү, сөйләү Г. Камал бер әсәрендә түбәндәгеләрне әйтә:... . Сәләм, үтенеч һ. б. тапшыру, хәбәр итү 2. Нәр. б. турында аңлату, өйрәтү бу… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җан — 1. Идеалистик, дини карашлар буенча: тәнгә тереклек бирә һәм тәннән башка да яши ала дип каралган, тереклек иясенең психик процессларын чагылдырган мәңгелек башлангыч 2. Кешенең эчке дөньясы: аның табигате, кичерешләре, хисләре, уй фикере,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
килешү — I. 1. Дус булу, тыныч яшәү, бер береңне аңлау, бергә яши алу 2. Дошманлашуны, талашны туктату 3. Солых төзү 4. Тәкъдимне, фикерне дөрес дип табу, шуңа кушылу, риза булу 5. Түземлелек белән карый башлау 6. Сатулашып, әйбернең бәясе турында… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ләм-мим — Бер сүз дә әйтмәү, сөйләмәү турында ләм мим эндәшми утырды – сату турында аңа ләм мим … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
патент — 1. Уйлап табучының авторлык хокукы турында таныклык 2. Берәр аерым эш (сәүдә һ. б.) белән шөгыльләнергә хокук һәм шундый хокук турында документ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
референция — 1. Элеккеге хезмәте турында белешмә, отзыв, рекомендация 2. Берәр фирманың яки шәхеснең кредит түләү мөмкинлеге турында белешмә язуы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
табак — (ТАБАКЛЫ) – I. 1. Металл, агач һ. б. дан эшләнгән, хуҗалыкта төрле максатлар өчен кулл. тор. төрле зурлыктагы тирән савыт. Төрле үлчәүләрдә, приборларда, аппаратларда зур тәлинкә сыман савыт 2. Табакка охшашлы һәм табак зурлыгындагы түгәрәк… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге